ΠΕΜΠΤΗ 21^η ΙΟΥΝΙΟΥ –ΘΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙΟ

           «Κι άναβαν φωτιές στις γειτονιές»

Ο ήλιος με όποιο όνομα και να τον συναντήσουμε  αποτέλεσε και αποτελεί το ζωοδότη θεό που χάρισε στη γη το φως και τη ζωή.

 Οι περισσότερες θρησκείες θέσπισαν πανηγυρικούς  εορτασμούς για τον θεό ήλιο. Κατά τη μυθολογία ο ήλιος είναι γιος τού Υπερίωνα και της Ευρυφάεσσας.  Αυτή του γέννησε ωραία παιδιά. Τη ροδοδάκτυλη Ηώ, την ωριοπλέξουδη Σελήνη και τον ακούραστο, ισόθεο Ήλιο που φεγγοβολάει με τις ακτίνες του και σκορπάει το φως του σε ανθρώπους και θεούς.

 Η αλλαγή  των θέσεων  του ήλιου στο ουράνιο στερέωμα υπήρξε για τους ανθρώπους πηγή θαυμασμού για τον μεγάλο παντοκράτορα. Η περιφορά τής γης γύρω από τον ήλιο είναι η αιτία τής επαναλαμβανόμενης παρέλασης της Άνοιξης, του θέρους, του Φθινοπώρου και του Χειμώνα. Οι Ισημερίες και τα Ηλιοστάσια ήταν σταθμοί μεγίστης σπουδαιότητας για τους Έλληνες.

Μια και ο ήλιος ήταν δημιουργός των εποχών λατρεύτηκε από  όλους ανεξαρτήτως τους λαούς. Για  τους Αιγυπτίους  ήταν ο Ρα ή ο Όσιρι,  για  τους Βαβυλωνίους  ο Βάαλ, για  τους Ινδούς ο  Βράχμα, για  τους Πέρσες  ο Μίθρα, για τους Έλληνες  Ο Φοίβος –Απόλλων.

Στους περισσότερους πολιτισμούς  τα ηλιοστάσια ορίζουν τα μέσα των τεσσάρων εποχών τού έτους, ωστόσο στην Ελλάδα αναφέρεται επίσημη  έναρξη του χειμώνα η 21^η Δεκεμβρίου και του θέρους η 21^η Ιουνίου.

 Θερινό ηλιοστάσιο ονομάζεται η χρονική στιγμή κατά την οποία ο άξονα της γης φαίνεται στραμμένος όσο γίνεται περισσότερο προς τον ήλιο. Από το Εαρινό σημείο και μετά ο ήλιος σκαρφαλώνει όλο και πιο πάνω στο βόρειο ημισφαίριο για να βρεθεί την 21^η Ιουνίου στο βορειότερο σημείο τής ελλειπτικής  που ονομάζεται θερινό και τροπικό σημείο επειδή ο ήλιος τρέπεται πάλι προς τον Ισημερινό.

Κατά τη θερινή του τροπή ο ήλιος  βρίσκεται στο μέγιστο ύψος κατά την τρέχουσα χρονιά,  η μέρα έχει την μεγαλύτερη διάρκεια απ’ όλες τις ημέρες του χρόνου και η γωνιακή απόσταση ανατολής και δύσης σε σχέση με το βορρά είναι η μικρότερη του έτους. Η λέξη ηλιοστάσιο προέρχεται από το ήλιος και στέκομαι, επειδή λίγες μέρες πριν ή μετά το ηλιοστάσιο ο ήλιος επιβραδύνει την κίνησή του προς τα βόρεια μέχρι που την ημέρα τής τροπής η κίνηση μηδενίζεται και αλλάζει φορά. Γι’ αυτό το λόγο το  ηλιοστάσιο λέγεται και ηλιοτρόπιο ή λιοτρόπι όπως το λέει ο απλός λαός.

O ήλιος κατά την ώρα τού θέρους βρίσκεται στην αγκαλιά τού πατέρα του και οι δυνάμεις τις οποίες μεταβιβάζει μεταμορφώνουν  τα χρώματα και τα αρώματα, τα οποία αποτελούσαν το επίσημο ένδυμα της γης το διάστημα ανάμεσα στην εαρινή ισημερία και στο θερινό ηλιοστάσιο, σε χυμούς και καρπούς.

Η σταφυλή παράγει το μεθυστικό χυμό της και ο χυμός αυτός είναι η ερχόμενη από τον ουρανό στη γη ευθυμία. Η ευθυμία αυτή διαλύει τα σκότη που παρήχθησαν στις ψυχές κατά την ώρα τού χειμώνα.

Η ευθυμία τού ουρανού μεταφέρεται στη γη  κι όποιαν ψυχή αγγίξει την κάνει φως.  

Ιδού ο σίτος μέστωσε και η σταφυλή ωρίμασε.  Η εικόνα τού έφηβου Διόνυσου στεφανωμένου με κλάδους αμπελιού δεσπόζει στο κάδρο τής παράδοσης. Η χαρά κι η ευθυμία κορυφώνονται. Ο ήλιος διέρχεται έναν –έναν τους αστερισμούς τού θέρους από τους οποίους αντλεί τις δυνάμεις τής ευθυμίας κι όλα λάμπουν και γελούν, όπως μας λέει το ποίημα.

«Ο κόσμος λάμπει σαν ένα αστέρι,

βουνά και κάμποι δέντρα νερά

γιορτάζουν πάλι καθώς προβάλει

 το καλοκαίρι θεού χαρά».

Στην αρχαία Αθήνα το αθηναϊκό ημερολόγιο είχε σαν αφετηρία την πρώτη σελήνη μετά το θερινό ηλιοστάσιο. Στην διάρκεια αυτού του μήνα τελούνταν οι Ολυμπιακοί αγώνες. Οι Σπαρτιάτες και οι υπόλοιποι Δωριείς γιόρταζαν τα Υακύνθεια προς τιμή του Υάκυνθου του νεαρού προστατευόμενου του Απόλλωνα που άθελα του σκότωσε ο θεός κτυπώντας τον με τον δίσκο του. Οι Λακεδαιμόνιοι διέκοπταν ακόμη και τις εκστρατείες για να λάβουν μέρος στις εορτές αυτές.

Στην αρχαία Αίγυπτο τα μεγάλα μυστήρια τα οποία συνδέονται με τους θεούς τής γονιμότητας τελούνταν κατά τη διάρκεια του θερινού ηλιοστασίου προς τιμή τού Σεράπεως. Για τους Ίνκας οι οποίοι θεωρούσαν τους εαυτούς των απόγονους του Ίνκι, που δεν είναι άλλος από τον ήλιο, η  μεγαλύτερη γιορτή γινόταν κατά τη διάρκεια του θερινού  ηλιοστασίου. Η εορτή αυτή τελείται ακόμη και σήμερα.

Οι Δρυίδες των αρχαίων Κελτών της Βρετανίας γιόρταζαν «το φως της ακτής» στο Στόουνχετζ. Στην αρχαία Κίνα τιμούσαν  τη θεά γη και τις θηλυκές γήινες δυνάμεις.

Οι αρχαίοι Γαλάτες γιόρταζαν την Επόνα, θηλυκή θεότητα την οποία  απεικόνιζαν καβάλα πάνω σε μια φοράδα.

Στην αρχαία Ρώμη τελούνταν τα Βεστάλια προς τιμή τής Βεστά (Εστίας) που κρατούσαν μια βδομάδα.

Τα γερμανικά, κέλτικα  και σλάβικα φύλα τής Ευρώπης γιόρταζαν ανάβοντας φωτιές. Ιθαγενής φυλή τής Αμερικής γιόρταζε την συγκομιδή τής πρώτης σοδειάς.. Στη φυλή Χόπι οι άνδρες μεταμφιέζονταν σε πνεύματα «χορευτές τής βροχής» που μετέφεραν μηνύματα των ανθρώπων στους θεούς.

Όλες οι γιορτές των αρχαίων λαών κατά το θερινό ηλιοστάσιο ήταν γιορτές ερωτικής μανίας και προβλέψεων. Ήταν η νύχτα η γεμάτη μάγια που οι νέοι και οι νέες προσπαθούσαν να μαντέψουν ερωτικά σημάδια και πηδούσαν πάνω από τις ιερές φωτιές που άναβαν σε κάθε γειτονιά. Αντίστοιχα πίστευαν ότι τα σπαρτά θα ψήλωναν τόσο, όσο ψηλά πηδούσαν τα ζευγάρια.

Οι Έλληνες που τίποτα δεν μπορεί να σβήσει από την κυτταρική τους μνήμη τα δρώμενα και τις δοξασίες τής πατρώας θρησκείας, διατήρησαν τα πρώτα χρόνια της εισβολής τού χριστιανισμού πολλές εκδηλώσεις και εορτασμούς της ελληνικής παράδοσης .Η εκκλησία μην μπορώντας να εξαλείψει την τέλεση τέτοιου είδους τελετών τις προσάρμοσε και  τις αφομοίωσε με χριστιανικές.

Στη σύγχρονη Ελλάδα το θερινό ηλιοστάσιο( εντελώς  τυχαία) συμπίπτει με την εορτή τής γέννησης του Ιωάννου του Προδρόμου. Η πανάρχαια αυτή γιορτή τελείται σήμερα τόσο με τις φωτιές του Άη- Γιαννη όσο και με τις πανάρχαιες μαντικές πράξεις, όπως  αυτές του Κλήδονα  με των διαφόρων μορφών   μαντείες. όπου οι ανύπαντρες κοπέλες  προσπαθούν να μαντέψουν το μελλοντικό τους σύζυγο. Η ονομασία του Κλήδονα προέρχεται από την αρχαία λέξη Κληδών, που σημαίνει τον προφητικόν οιωνό. Κάθε χρόνο λες κι ουράνιες δυνάμεις αναταράσσουν  τις μνήμες και αποδιώχνουν τη νάρκη την επιβληθείσα στους πολυθεϊστικούς  πολιτισμούς, όλο και περισσότερο  αναβιώνουν ήθη και έθιμα αρχαίων πολιτισμών.

 με την ευχή να ξημερώσει κάποια αυγή  που θα αναστήσουμε όλα τα ελληνικά δρώμενα και θα γιορτάζουμε  όλες  τις ελληνικές γιορτές όχι  μασκαρεμένες με το όνομα κάποιου αγίου αλλά ντυμένες με το καθάριο φως το ελληνικό το άφθαρτο εις τους αιώνες.

                                                                       ΕΛΕΝΗ ΑΠ. ΜΑΝΙΩΡΑΚΗ

                                                                       (δασκάλα, ποιήτρια, συγγραφέας) 

  ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΌ ΑΙΝΙΓΜΑ

           

 Μαλλιά αχυρένια, λουλούδι στ’ αφτί,

κορμί σοκολάτα, ανάσα καυτή.

 Βοστρύχοι τούς ώμους πλαισιώνουν ξανθοί,

χαμόγελο μέλι στο στόμα του ανθεί.

  Μελτέμια και αύρες στο δισάκι κρατεί

 στις ακτίνες του ήλιου σαν παιδί ακροβατεί.

Της άνοιξης κόρης ακλουθεί τα στερνά

και το άρμα τού χρόνου στη γη κυβερνά.

Λαμπαδιάζουν οι μέρες, πυρωμένη η νυχτιά

κυματίζουν οι αγάπες με την πρώτη βουτιά.

Ξεφλουδισμένο το όνειρο στ’ ακρογιάλι αγρυπνά

 με ηδύποτα λόγια το φεγγάρι δειπνά.

Το πρόσωπό  του ήλιος, χλαμύδα από φως 

τα μάτια του θάλασσες, ΠΟΙΟΣ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟΣ;;;;;